Μελετώντας και αξιοποιώντας τα οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα των χωριών της Καππαδοκίας του 15ου και 16ου αιώνα, η Ευαγγελία Μπαλτά, διευθύντρια του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, εκπόνησε μία σημαντική έρευνα για τη σύνθεση του πληθυσμού και το δίκτυο των οικισμών της Κεντρικής Μικράς Ασίας, φωτίζοντας την ιστορία και των ορθόδοξων Ρωμιών, κατά την προοθωμανική περίοδο.
Πηγές της έρευνας, μέσα από τις οποίες προκύπτουν σημαντικά συμπεράσματα, ήταν τα ...
... κατάστιχα, στα οποία καταγράφονται ονομαστικά οι αρχηγοί των φορολογούμενων νοικοκυριών και οι πλουτοπαραγωγικές πηγές των οικισμών, προκειμένου οι φόροι τους να επιμεριστούν στους τιμαριώτες.
Όπως προκύπτει από την έρευνα, ο αριθμός των χριστιανικών οικισμών διατηρήθηκε σταθερός κατά τον 15ο-16ο αιώνα. Επίσης, ο χριστιανικός πληθυσμός στον καζά της Καισάρειας ακολουθεί τη δημογραφική αύξηση του υπόλοιπου πληθυσμού, ενώ δημογραφική αύξηση παρατηρείται και στους χριστιανικούς πληθυσμούς των καζάδων του Βιλαετιού του Καραμάν.
"Με βεβαιότητα, πλέον, μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι τόσο η αδιάλειπτη παρουσία των χριστιανικών οικισμών, όσο και η συνεχής ποσοστιαία αύξηση των πληθυσμών τους, αποκλείει, για τους αιώνες που μελετώ, υποθέσεις για εξισλαμισμούς που δρομολογήθηκαν από τους Οθωμανούς ή για μαζικές εθελούσιες προσχωρήσεις στο Ισλάμ", ανέφερε σε διάλεξή της η κα Μπαλτά και συμπλήρωσε: "Είναι φανερό ότι αυτοί οι πληθυσμοί υφίσταντο και στα χρόνια των Σελτζούκων, άρα επιβίωσαν και τον 12ο και 13ο αιώνα, αφού εμφανίζονται και στις μεταγενέστερες απογραφές".
Ειδικότερα, στην Καππαδοκία, το 1500 υπήρχαν 33 κοινότητες με χριστιανικό πληθυσμό, εκ των οποίων οι 17 ήταν αμιγώς χριστιανικές, το 1570, καταγράφηκαν 39, εκ των οποίων οι 24 αμιγώς χριστιανικές, και το 1587, υπήρχαν 35 κοινότητες, εκ των οποίων αμιγώς χριστιανικές ήταν οι 16.
"Ο απογραφέας στην προσπάθειά του να περιφρουρήσει τα δικαιώματα του οθωμανικού δημοσιονομικού συστήματος, δίνει ένα μικρό ιστορικό του νομικού καθεστώτος τους στην προηγούμενη κατάσταση πραγμάτων, καταγράφοντας προνόμια και φοροαπαλλαγές τού τότε", είπε η κα Μπαλτά. Επισήμανε δε, και την ύπαρξη νομαδικών πληθυσμών που αναφέρονται ως χριστιανικοί πληθυσμοί, για τους οποίους ακόμα δεν έχουν γίνει επαρκείς μελέτες.
"Έννοιά μου δεν ήταν να αναζητήσω καταγωγές, αλλά τα ίχνη τουρκόφωνων ορθόδοξων πληθυσμών, που γνωρίζουμε ότι υπήρχαν ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα, όσο οι πηγές μου το επιτρέπουν", επεσήμανε η κα Μπαλτά στη διάλεξή της. Μεταξύ των στόχων του ερευνητικού προγράμματος ήταν να αποτυπωθούν το δίκτυο των τουρκόφωνων, αμιγώς χριστιανικών ή μικτών οικισμών στον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα και όσων αντιστοίχως καταγράφονται στα οθωμανικά κατάστιχα τον 15ο και 16ο αιώνα, οι αλλαγές της πληθυσμιακής σύνθεσης αυτών των οικισμών και η μελέτη των ονομάτων των φορολογούμενων χριστιανών κατανέμοντάς τα σε κατηγορίες.
"Το όνομα Αγκόμπ, παραπέμπει σε αρμενικό πληθυσμό, τα ονόματα Νικόλας, Αλέξης, μαρτυρούν ρωμαίικο πληθυσμό", ανέφερε και συμπλήρωσε: "Η ονοματοθεσία των χριστιανών κατοίκων των καππαδοκικών οικισμών τον 15ο αιώνα, δεν φαίνεται να διαφέρει από εκείνη που διαπιστώθηκε σε κατάστιχα κεφαλικού φόρου των αρχών του 19ου αιώνα".
Όπως σημείωσε η κα Μπαλτά με τη διάλεξή της θέλησε να καταδείξει "ορισμένους τρόπους για την ιστορική προσέγγιση των τουρκόφωνων κοινοτήτων της Μικράς Ασίας, ένα θέμα που είναι καιρός πια να αντιμετωπιστεί με ιστορικούς επιστημονικούς όρους".
Η κα Ευαγγελία Μπαλτά πρόκειται να δημοσιεύσει αναλυτικά την έρευνα το προσεχές διάστημα.
Η διάλεξη έγινε στο Πνευματικό Κέντρο Κωνσταντινουπολιτών και διοργανώθηκε από το Νέο Κύκλο Κωνσταντινουπολιτών.
Το Σάββατο 12 Μαρτίου και ώρα 7μ.μ., ο Νέος Κύκλος Κωνσταντινουπολιτών διοργανώνει συναυλία με την ορχήστρα παραδοσιακής μουσικής του Μουσικού Λυκείου Παλλήνης, η οποία θα ερμηνεύσει μουσική και τραγούδια των συνθετών Ευανθίας Ρεμπούτσικα και Χρήστου Τσιαμούλη, εμπνευσμένα από την Πόλη. Η εκδήλωση πραγματοποιείται στην αίθουσα εκδηλώσεων του Πνευματικού Κέντρου (Δημ. Σούτσου 46, Αμπελόκηποι), για την υποστήριξη των υποτροφιών που δίνονται στους φοιτητές στην Κωνσταντινούπολη.
Ηλίας Παλιαλέξης
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ